در محیط تجارت جهانی امروز، شرکت‌ها باید تعاملات پیچیده عواملی که بر رقابت‌پذیری آن‌ها تأثیر می‌گذارند را درک کنند. یک چارچوب که در سال‌های اخیر مورد توجه گسترده‌ای قرار گرفته است، مدل الماس است مدل الماس است که نخستین بار توسط مایکل پورتر در سال 1990 معرفی شد. مدل الماس این اظهار نظر را دارد که چهار عامل مرتبط با یکدیگر موجب تأثیر مزیت رقابتی یک شرکت می‌شوند: شرایط عامل، صنایع مرتبط و حمایتی، استراتژی و ساختار شرکت و رقابت، و شرایط تقاضا. در این مقاله، به بررسی عمیق مدل الماس می‌پردازیم و قابلیت اجرای آن در محیط تجارت مدرن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
شرایط عامل:
شرایط عامل به ورودی‌هایی اشاره دارد که شرکت‌ها برای تولید کالاها و خدمات نیاز دارند. این ورودی‌ها می‌توانند شامل منابع فیزیکی مانند زمین، نیروی کار و سرمایه باشند و همچنین منابع غیرقابل لمسی مانند فناوری، آموزش و زیرساخت باشند. به طور طبقه‌بندی شده، کیفیت و دسترسی به این ورودی‌ها در تعیین رقابت‌پذیری یک شرکت بسیار مهم است.
به عنوان مثال، موفقیت ژاپن در صنعت خودرو به توانایی نیروی کار با مهارت بالا و آموزش خوب، فناوری پیشرفته و زیرساخت بر می‌گردد. به عنوان مثال دیگر، غلبه هلند در صنعت گل به شرایط مناسب آب و هوا و خاک، همچنین زیرساخت حمل‌ونقل و لجستیک پیچیده آن برمی‌گردد.
صنایع مرتبط و حمایتی:
صنایع مرتبط و حمایتی به وجود تأمین‌کنندگان، ارائه‌دهندگان خدمات و سایر شرکت‌هایی اشاره دارند که در تولید و توزیع کالاها و خدمات حمایت می‌کنند. به طور مطابق با مدل الماس، قدرت و پیشرفت این صنایع در تعیین رقابت‌پذیری یک شرکت بسیار مهم است.
به عنوان مثال، موفقیت سیلیکون ولی در صنعت فناوری به وجود تعداد زیادی از شرکت‌های نوپا و همچنین وجود سرمایه شرکتی و سایر اشکال حمایت اشاره دارد. به عنوان مثال دیگر، موفقیت سوئیس در صنعت ساعت به وجود نیروی کار با مهارت بالا و همچنین شبکه تأمین‌کنندگان و ارائه‌دهندگان خدماتی که صنعت را حمایت می‌کنند، برمی‌گردد.
استراتژی، ساختار و رقابت شرکت
استراتژی، ساختار و رقابت شرکت به روشی که شرکت‌ها در یک صنعت خاص با یکدیگر رقابت می‌کنند اشاره دارد. طبق مدل الماس، شدت و ماهیت این رقابت در تعیین رقابت‌پذیری یک شرکت بسیار مهم است.
به عنوان مثال، رقابت بین کوکاکولا و پپسی مثالی کلاسیک از رقابت شدید در صنعت نوشیدنی‌های نرم است. هر دو شرکت محصولاتی مشابه دارند و به همین دلیل، از روش‌های بازاریابی و قیمت‌گذاری تندی برای به دست آوردن سهم بازار استفاده می‌کنند. به عنوان مثال دیگر، رقابت بین بوئینگ و ایرباس در صنعت ساخت هواپیما به پیشرفت مداوم در فناوری و نوآوری منجر شده است.
شرایط تقاضا
شرایط تقاضا به ماهیت و اندازه بازار برای یک محصول یا خدمت خاص اشاره دارد. طبق مدل الماس، ویژگی‌های این بازار در تعیین رقابت‌پذیری یک شرکت بسیار مهم است.
به عنوان مثال، تقاضا برای کالاهای لوکس در چین به خصوص بالا است که منجر به موفقیت شرکت‌هایی مانند لویی ویتون و گوچی در آن بازار شده است. به عنوان مثال دیگر، تقاضا برای محصولات غذایی ارگانیک و تولید شده به صورت پایدار منجر به موفقیت شرکت‌هایی مانند Whole Foods در ایالات متحده شده است.
کاربرد مدل الماس
مدل الماس توسط شرکت‌ها و سیاست‌گذاران به منظور تجزیه و تحلیل و بهبود رقابت‌پذیری به کار گرفته شده است. یک نمونه بارز از کاربرد آن در صنعت الکترونیک کره جنوبی است. در دهه 1960، صنعت الکترونیک کره جنوبی تقریباً وجود نداشت. با این حال، دولت ظرفیت این صنعت را شناخت و سیاست‌هایی را برای حمایت از رشد آن پیاده سازی کرد. به طور خاص، دولت به طور گسترده در آموزش و زیرساخت سرمایه‌گذاری کرد، حمایت مالی به شرکت‌های نوپا ارائه کرد و محیط مالیاتی مناسبی برای سرمایه‌گذاران خارجی ایجاد کرد.
این سیاست‌ها منجر به توسعه نیروی کار ماهر و متعلقه، و همچنین ایجاد شبکه‌ای از تأمین‌کنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات شد که صنعت را حمایت می‌کنند. علاوه بر این، رقابت شدید بین شرکت‌هایی مانند سامسونگ و ال‌جی منجر به پیوستگی آفرینش نوآوری و پیشرفت فناوری شد.
مدل الماس یک چارچوب مفید برای درک تعامل پیچیده عواملی است که در تعیین رقابت‌پذیری در یک صنعت خاص نقش دارند. با تجزیه و تحلیل عواملی مانند شرایط عامل، صنایع مرتبط و حمایتی، استراتژی و ساختار شرکت و رقابت، و شرایط تقاضا، شرکت‌ها و سیاست‌گذاران می‌توانند زمینه‌های بهبود را شناسایی کرده و استراتژی‌هایی برای افزایش رقابت‌پذیری توسعه دهند.
با این حال، باید توجه داشت که عوامل شناسایی شده در مدل الماس به یکدیگر وابسته هستند و می‌توانند در تعیین رقابت‌پذیری به تفاوت‌های مهمی در صنعت و شرایط خاص وابسته باشند. علاوه بر این، نقش سیاست‌ها و مقررات دولت در شکل‌دهی به رقابت‌پذیری را نباید نادیده گرفت.
کلیتاً، مدل الماس یک ابزار ارزشمند برای شرکت‌ها و سیاست‌گذاران به منظور تجزیه و تحلیل و بهبود رقابت‌پذیری است. با این حال، مهم است آن را به همراه چارچوب‌ها و شرایط خاص هر صنعت و بازار استفاده کرده و به تحقیقات بیشتر و کاربردهای آینده مدل توجه کرد.